MUNG-MASA HKRANG-MASING GALAI AI LAM
(athwin-ku:-pyaung: ye:{အသြင္ကးူေျပာင္းေ၇း}/political system change)
Ka lajang ai: N krip ai Wan-kang
I. Hkrang-masing galai ai lam – lachyum hpa rai ta
1. Mungmasa galaw ai hkrang masing A hpe B shabyin dat ai lam.
2. A hpe B galai shabyin nna yaw shada ai lam awng dang shangun ai lam.
Daini Wunpawng Jinghpaw ni a man e dawdan ra ai lam hta ndai ni hpe mu na ga ai.
Langai, amyu-masa (amyu grin nga lu na matu ra mara ahkaw ahkang lu la na masa lam) hte mung-masa lam hpe n mai ginhka ai lam. Ndai lam lahkawng hpe gumhpawn gayawp nna galaw nga ga ai re lam.
Lahkawng, WP ni a mung-masa wuhpung gaw, KIO-KIA langai sha re ai lam. Dai re majaw, hkrang-masing galai ai ngu yang KIO-KIA a hkrang masing lam rai nga ai lam.
Masum, Myen hpyen atsuya SPDC gaw, KIO-KIA a hkrang masing hpe BGF (Border Guard Force) byin hkra galai mayu ma ai lam.
Mali, WP amyu-sha ni a ra sharawng ai lam gaw, KIO-KIA a hkrang masing hpe tinang amyu a nga-sat nga-sa lam ahkaw ahkang hpe lu ging ai made daram (Panglung Myithkrum Ga-shaka, 1947 the maren) lu la na lam maga de mahtang KIO-KIA a hkrang-masing hpe galai mayu ai lam.
Ningrai nna myit mada mahkyen lam ni dam lada sung ai hku shai hkat nga ai.
II. Hkrang-masing galai lam a man-shingdu malawm magawm ni
Ndai lam ni hpe bai kahtap myit yu ra na rai ga ai.
Langai, SPDC gaw, KIO-KIA hpe hkrang masing galai dat ai majaw tinang hpyen atsuya a uphkang masa a shangwang kata e, BGF hku nna shang lawm na lam hpe ra nga ai. KIO-KIA gaw, Myen hpyen du ni a npu e hpaw tawn ai wuhpung byin wa na hku hkrang masing galai ya mayu nga ai.
Lahkawng, ndai hku KIO-KIA hpe BGF shabyin la ai hkrang masing galai ai lam hpe April shata, 2010 hta, n byin mai ai, WP ni Panglung ahkaw ahkang hpe n tat lu ai, ngu ai kaw du mat nna tawn kau ra mat wa sai.
Dai ni, KIO-KIA hpe WP wuhpung hku matut nga nga tim, BGF ngu masat tawn ai hkrang masing hpe lang mat wa na hku bai sawn yu wa nga ma ai zawn rai wa sai.
SPDC hpyen jaubu ni hte mazum nna ga-hkrum myit hkrum ai KIO-KIA Du Kaba ni pru wa hkra shakut nga ai zawn zawn, mung rai wa nga ai kun?
Masum, BGF a mahkyen gaw, WP amyu sha ni ahkaw ahkang hkam la lu na masing hpe tsep kawp shaw tsan kau na masing re majaw, hkrang masing galai ai lam hta, KIO-KIA gaw, SPDC a mahkyen hte nhtan shai ai hku, shanhte katsi yang anhte kahtet ai hku sha, hkrang masing mai galai na rai nga ai lam dan leng wa sai re.
III. Hkrang-masing galai lam – WP ni a hkrang masing mahkyen lam
Ya ndai lam ni hpe bai myit yu ga.
Langai, WP ni a matu amyu-masa lam hte mung-masa lam gaw langai sha re majaw, KIO-KIA hte seng nna hkrang masing galai na lam gaw, amyu a lam, amyu hku dawdan ra ai lam, rai nga ai. KIO-KIA wuhpung kata e dawdan mai ai lam n rai nga ai.
Lahkawng, WP amyu-masa gaw ahkaw ahkang hkum hkum tsup tsup lu la na lam rai nga ai; kaga lam tsep kawp n lawm nga ai.
Masum, ahkaw ahkang hkum hkum tsup lu la na lam hpe madung n shatai ai hkrang-masing galai na lam hpe gara hku mung n mai hkap la ai lam hkrak sha mu lu ai lam.
Mali, rawt malan KIO-KIA hpung hta, tinang wuhpung hpe sha yu yu nna, amyu-masa hpe n yu shalawm ai hku dawdan chye ai lailen nga lai wa sai rai yang, dai ni dai lailen hpe n galai kau n mai rai sai.
Manga, WP shawa a ntsa e mung, KIO-KIA hpe wuhpung hkrang-masing galai na lam hpe shinggan de nna shadut ai ni nga nga sai re majaw, tinang amyu shawa a nsen gaw, “N mai byin ai, n byin lu ai” ngu ra sai.
Kru, KIO-KIA hpe amyu-masa galaw ai wuhpung hku nna WP shawa hkap la sharawt tawn ai teng yang, dai wuhpung hpe ra mara lam hta madi shadaw na lit hpe amyu-shawa gaw, rap larau dagraw la ra ai lam nga nga ai.
KIO-KIA hpe amyu-masa hkrang masing hpe manat tawn shangun na rai yang, KIO-KIA gaw WP amyu yawng a lagaw lata hkum daw hkum chyen rai ra nga ai.
Sanit, WP shawa KIO-KIA hpe tinang amyu a hkum hkrang n-gun atsam hku n sharawt shagrin la yang, KIO-KIA gaw WP amyu-masa a hkrang masing a shanggan e rai ang mat wa na re law.
IV. Dai ni na manghkang
Ndai lam ni hpe mung myit yu ra ai.
Langai, KIO-KIA mung-masa galaw ai ladat gaw, gap-hkat jahkring ai aten, 1994, nna, bawngban jahkrup ai masa hpe sha hkan shachyut nga ai. Shingdu e masa n ginsup nga ai. Lam madung langai hpe sha hkan nang sa wa nga ai.
Lahkawng, dai ni SPDC a dawhkrawng Kokang hpyen hpung hpe, Miwa ni garum ai the, Jinghpaw Mungdaw, shawng na NDA-K ginra de htawt bang tawn masai.
Anhte the bawngban jahkrup nga ai “hpyen” ni gaw, anhte shingdu e masa n hkring n sa ginsup nga ai.
Masum, anhte a mung-masa ningbaw ningla ni gaw, wora maga na ni a myiman hpe sha yu ai, dai hpe sha mu ai, shingdu e byin wa ai hpe n shingdang lu mat wa sai. Hukawng lahta de ya lawu ga de nna masha 100,000 bai bu htawn bang la na re da. Ndai hku nna 2010 ra-lata dang hkra mahkyen galaw nga ma ai. Anhte a daidaw buga n rai ni?
Mali, htingbu mungdan Miwa Mung, India Mungdan ni dai ni anhte hpe yu kaji mat wa sai. Sinna democracy mungdan kaba ni anhte shamu shamawt na kade wa alat yu tim, anhte a hpa-awn ningshawng ni gaw, “hpyen” ni a myiman hpe sha mada azi taw nga ai zawn n re ni?
Anhte a amyu masa lam hta hkrang masing galai mat wa sahka, ngu ra na kun?
Aten ma mat wa nga sai, Wunpawng Jinghpaw Amyu Sha yawng dum hprang saka, nsen kaba, n-gun kaba hte rawt sa wa saka.
Ka lajang ai: N krip ai wan kang, OKA Nsen
