Hpawt-hpra Jinghpaw Wunpawng Amyu Sha ni a Mung Masa Gam Maka

Jinghpaw Wunpawng Amyu sha ni gaw  ginru ginsa labau hta galu kaba nga ai Amyu sha hte Mungdan hku nna nga grin hpawng-de sa wa lu na matu grak lagra shakut shaja wa yu ai labau sakse laili laika ni hpe tam sawk sagawn hkaja na matu nloi ai.

1947 ning du hkra Jinghpaw Wunpawng amyu sha ni a lapran e Mung Masa, Hpyen masa, machye machyang hpaji madang, sut masa hku nna Uhpung masum daram ga garan nga ai hpe dan dan dawng dawng mu chye hkaja lu ai.

Dai Uhpung masum gaw:

1.    Shaning tsa lam kahtap nna Myen Hkawhkam ni hte mahku mara htinglu htinglai nga lai wa ai Hukawng Magam Du ni hte aru arat ni.

2.    1890 ning hkan na English mung maden ni a lawu e hpyen magam gun shing nrai English/ American magam gun ai hte hpaji jawng lung hpang wa ai Sinli-Manmaw Jinghpaw Wunpawng Amyu sha ni.

3.    Kadai maigan amyu a ginjang ka-up nhkrum ai sha nga pra hkrat wa ai Hting-nai Jinghpaw Wunpawng Amyu sha ni rai nga ai.

Ndai Uhpung masum a lapran na ginru ginsa shingdu labau, Mung Masa, Sut Masa hte Hpaji machye machyang madang nbung hkat ai marang e 1948 – 1961 lapran Parliament Democracy mung masa kata Jinghpaw Amyu sha ni a mung masa, Sut Masa, hpaji masa ni hpe bawngring gan-ga madang sharawt lu ai madang atsang de n du wa lu ai sha kadai mung kadai chye ai hku shakut shaja wa ai hpe labau hta hkaja chye lu ai, ningmu kaja ni hpe jahkrup bawngban nhtawm tatut hkrang shapraw woi galaw sa wa lu ai lam nnga ai hpe hkaja chye lu ai, mi moi na bum langai hta Du langai up sha ai akyang lailen ni hpe mung nshamat nshayawm lu ma ai. Dai majaw 1949 ning Du Kaba Lahpai Zau Seng Rawt Malan hpang wa ai hp eaten kadun aloi sha Jinghpaw Wunpawng shada adup agrawp kau ya ai lam rai nga ai.

1962 ning kaw nna tinang mungdan ngu ai pandung hte rawt malan gasat wa ai hkrunlam hta  raitim uhpung kata ningbaw ningla shada nju ndawng, mung shawa hpe lam nchye woi, daru magam ahkang aya kashun hkat nna rawt malan labau ahkyeng amang byin lai wa yu sai. Myen hte simsa lam ngu ai ga hpaw dat shagu Uhpung kata “ga kaprang” wa ai chyu byin lai wa yu sai ..

Ya numdaw langai hta bai du nga saga ai, myit hkrum mangrum makai hkak, ta gindun let mungdan bungli hpe galaw sa wa ai nrai yang tinang a gam maka tinang hparan lu ai mungdaw mungdan ngu ai gaw shum tsun sa.. shingran na matu pi nmai na nhten.

Ya anhte du nga sai aprat ninggam gaw laiwa sai (10)ning hkan na masa hte pi nbung sai hpe hkaja chye lu ai.. kanu dapnu hpe woi awn nga ai hpu-awn nkau gaw tinang KIO/KIA hta grau dam lada tsaw ai Uhpung kaba ni hpe pi jum hpareng woi awn ai ningbaw ningla ni nga wa sai hte maren US, UK, Japan sha n-ga mungkan chyam hkra tinang kaw rawng ai atsam ni hpe sunglang woi awn na matu ahkaw ahkang kaba ni mung lu nga saga ai… ningbaw ningla kaja ni hpe shaprat nga ai aten ladaw rai nga ai the maren amyu sha ni hpe woi awn na, amyu sha mung masa hpe woi awn na matu respected leaders law law dan pru wa magang nga sai hpe mu chye lu nga saka ai. shingre respected leaders law law byin pru wa na matu ningbaw ningla magam bungli gun hpai nga sai ni hku nna Hpyen majan gasat ai lam, mung masa machye machyang hte mung shawa hte kanawn mazum(public relationship skill) hta ningtawn ra ai sha n-ga moral quality hpe mung chye na hkan sa ai ningbaw ningla ni hpawt-hpra a matu ra nga sai aten rai nga ai.. teng sha wa ram nan ram sai ngu ai ningbaw ningla langai hpe hkan shingdang hkum pat tawn lu na gaw kadai mung dangdi lu na nrai nga ai.

Amyu sha ningbaw ningla ngu sai hte maren Ja Nhkun langai, Hpun Lawk langai tinggyeng sut hpaga the mying jahten la ai lam hpe koi gam nhtawm  Amyu sha ting a hpaji lam(Statewide Education system), amyu sha sut hpaga lam, amyu sha Gaw-gap lam ngu ai, dam lada ai hku myit shajin tawn ra na rai nga ai, daigaw billion dollars investment ni re majaw grau kaba grau dam lada ai hku sa wa ra nga saga ai, anhte na anhte n-galaw chye yang ,,, maigan wa hpe sha kam ra na gaw lai nli re.

Jinghpaw Wunpawng amyu sha yawng a mung masa pandung de du na matu gaw maigan jasam wa dangdi lu ai nrai .. anhte yawng a myit hkrum kahkyin gumdin ai myit jasat gaw madung n-gun kaba rai na re .. Mung masa shawng de lahkam sa wa lu na matu ningpawt ninghpang hku nna KIO/KIA ningbaw ningla ni hta myithkrum n-gun rawng ra ai. daihpang Nawku hpung ni, Lawngwaw, Lashi, Azi, Rawang, Lisu, Jinghpaw amyu sha ningbaw ni mung masa hkrum bawngban zuphpawng galaw nhtawm Wunpawng Mungdan/ Kachinland a shawnglam gam maka hpe myit hkrum masing jahkrat nhtawm mung masa bungli ndai hpe rau jawm galaw sa wa ra ai. Dai hpang wunpawng mungdan/ Kachinland kata nga shanu ai Myen, Sam, Gorkha(nepali), Miwa the kaga bawsang ni a amyu sha ahkaw ahkang (mung masa ahkaw ahkang chyawm gaw kadai mung kade mungdan hta lu nga chyalu ahkaw ahkang rai na re) hte ngamu ngamai shimlam ni hpe jawm gaw sharawt sa wa ya lu ai shani she bawngring gan-ga simsa ngwi pyaw ai Kachinland/ Wunpawng mungdan ngu ai shingran hpe tatut hkam sha mu lu na re ngu ai labau hta sharin la ai ningmu hte sawn lu ai lam ni hpe tang madun dat nngai rai.


Yu Maya Hpyen Magam Gun Dingsa
August 18, 2013